طی سالهای اخیر كتابها، مقالات و سخنان متعددی درباره نادیده انگاشتن انگیزه های دینی مردم در جریان مبارزات مرتبط به فرآیند انقلاب اسلامی منتشر شده است. وجه غالب این آثار درصدد هستند تا حركت آگاهانه مردم در تحقق مطالبه آرمان تشكیل حكومت اسلامی را ساخته و پرداخته دستگاه تبلیغاتی نظام عنوان نموده و آن را فاقد ادله تاریخی توصیف نمایند. برخی از این كتب به صراحت انگیزه اصلی مردم را مطالبات اقتصادی، تلاش برای رسیدن به الگوهای زندگی غربی از جمله دموكراسی، جامعه مدنی و ... و یا احیای گزاره های باستانی و ملی گرایانه را عامل اصلی وقوع انقلاب بر می شمارند و در كنار آن با حذف و یا كمرنگ نمودن نقش دین و دین داری و متدینین در روند انقلاب، رویكرد كشور از بدو پیروزی انقلاب در سال 57 را ناشی از موج سواری روحانیت و متدینین از فضای عمومی جامعه و سوء استفاده از شخصیت كاریزماتیك امام ـ رحمه الله ـ می خوانند كه با استفاده از این دو عامل شعارهای دینی گروه اندكی به عنوان خواست اكثریت معرفی و مبنای شكل گیری بنیادها و سیاست گذاری های نظام جدید گردید. نكته جالب این جا است كه هیچ یك از مدعیان نظرات فوق تا كنون مستند تاریخی قابل اتكایی ارائه نداده اند، بلكه بر مبنای اتكا به نظریه پردازی های ذهنی رایج در محافل روشنفكری وابسته فقط به تحلیل سازی پرداخته اند. علل و عوامل سقوط رژیم پهلوی عنوان پژوهش ارزشمندی است از علی اكبر معلم كه با تأكید بر نقش كار ویژه های الگو به تحلیل چرایی انقلاب اسلامی و فروپاشی رژیم پهلوی پرداخته است. بخشی از این پژوهش ارزشمند با عنوان گزارش بررسی مطالبات و خواسته های مردم در سال های 1356 ـ 1357 به بررسی و تبیین مطالبات مردم با استناد به مشخصات مردمی پرداخته است. چرا كه شعار ها مهمترین ابزار بیان مطالبات در فرآیند انقلاب ها محسوب می شود.
این پژوهش مجموع شعار ها را در سه حوزه مذهب گرایی، ایران گرایی و غرب گرایی تفكیك نموده است كه بر مبنای این تفكیك به وضوح می توان به میزان جایگاه سه مولفه فوق در اهداف و مطالبات واقعی مردم پی برد:
معیار شناخت
اهداف و مطالبات مردم را می توان از بیانات و پیام های شخصیت های اصلی انقلاب، به خصوص از سخنان و پیام های رهبر كبیر انقلاب، حضرت امام خمینی ـ رحمه الله ـ و هم از شعارهای دوران انقلاب، به روشنی دریافت نمود. در واقع شعارهای مردم در دوران انقلاب، عصاره و تجلی خواسته های مردم به حساب می آید و شعارهای انقلاب، همان علائم و ویژگی های انقلاب است؛ یعنی، ایدئولوژی و ماهیت انقلاب در شكل ساده اش، در شعارهای متناسب با زمان و مكان، متجلی می شود؛ اگر چه شعارهای انقلاب دارای سیری منطقی بود و طبیعی است كه شعارهای انقلاب در آغاز، اوج و در بحبوحه تغییر نظام با یكدیگر متفاوت باشند؛ در عین حال شعارهای انقلاب بیانگر احساسات، عواطف، خواسته ها و مطالبات مردم است.[1]
مردم به طور معمول با شعار دادن در خیابان ها و راهپیمایی ها، حمل پلاكاردها، نوشتن شعار بر روی دیوار ها و معابر عمومی، سعی داشتند تا اهداف و مطالبات خود را به نحو احسن به مخاطبان برسانند؛ پس در این بررسی، شعارهایی مورد توجه است كه در اجتماعات عمومی، اظهار و بر دیوارها و پلاكارد ها نوشته می شد.
در بررسی مذكور سعی خواهد شد تا با روش تحلیل محتوا، شعارهای دوران انقلاب و مطالبات مردم بررسی شود تا پس از شمارش و ثبت كلید واژه ها، در سه الگوی فرهنگ سیاسی، مذهب گرایی، ایران گرایی و غرب گرایی طبقه بندی گردد.
در این جا لازم است جدول های كلید واژه ها به تفكیك سه الگوی مزبور تبیین و پس از آن با توضیح جدول های شمارش و ثبت واژه ها، به تجزیه و تحلیل داده ها و پیامد هایی كار ویژه حفظ الگو از طریق جامعه پذیری سیاسی در رژیم محمد رضا پهلوی پرداخته شود.
1. توضیح و تبیین كلید واژه های مربوط به سه الگوی مزبور
در این قسمت به توضیح مختصری از مفاهیم و كلید واژه های مربوط به هر یك از سه الگوی فرهنگ سیاسی مذهب گرایی، ایران گرایی و غرب گرایی در زمان محمد رضا پهلوی در سال های 1356 و 1357 بر اساس روش تحلیل محتوا، پرداخته خواهد شد.
توضیح كلید واژه های مذهب گرایی
كلید واژه های موجود در جدول شماره 4-1 مبین سمت گیری و مطالبات مردم درباره الگوی مذهب گرایی است. این دسته از كلید واژه ها با توجه به رفتار مذهبی مورد توافق جامعه و ادبیات آن روز و استخدام مفاهیم جهت مشی مذهبی، انتخاب شده اند؛ در حقیقت این واژه ها بیان كننده خواسته های مردم در دوران انقلاب اسلامی در سال های 1356 و 1357 درباره الگوی مذهب گرایی است.
در بررسی حاضر نگاه به كلید واژه ها و میزان تكرار آن ها و از طرف دیگر، نگرش به پیامی است كه در شعار ها و دیوار نوشته های مزبور وجود دارد.
كلید واژه های الگوی مذهب گرایی عموماً بدون هیچ گونه تعبیر و تفسیری می توانند معرف و مبین حركت مردم به سمت الگوی مذهب گرایی باشند؛ پس استعمال این واژه ها از سوی مردم با نظر موافق به نوعی تبلیغ مبانی اسلام و مذهب شیعه است. در واقع، هر چه از این واژه ها بیشتر استفاده شود، به معنای آن است كه مردم بیشتر به سمت مذهب گرایی در حركتند و هر چه، تعداد استفاده از این واژه ها كمتر باشد به معنای آن است كه مردم كمتر به سمت مذهب گرایی حركت كرده اند.
بنابر این، با شمارش و ثبت فراوانی كلید واژه های مذكور بر اساس شعارها و دیوار نوشته های انقلاب اسلامی، با روش تحلیل محتوا، می توان حركت های مردم را به سمت الگوی مذهب گرایی در سال های 1356 و 1357 تعیین و تحلیل نمود.
1-2. كلید واژه های مربوط به الگوی ایران گرایی
جدول شماره 4-2: جدول مفاهیم و كلید واژه های مربوط به الگوی ایران گرایی، در شعارها و دیوار نوشته های انقلاب اسلامی در سال های 1356 و 1357.
توضیح كلید واژه های ایران گرایی
كلید واژه های مندرج در جدول 4-2 نشان دهنده خواسته های مردم در دوران انقلاب اسلامی در سال های 1356 و 1357 در خصوص الگوی ایران گرایی است. این دسته از واژه ها با توجه به رفتار مورد توافق جامعه و ادبیات آن روز استخدام مفاهیم مزبور جهت مشی ایران گرایی، انتخاب شده اند.
كلید واژه های الگوی ایران گرایی، مفاهیمی هستند كه بدون تغییر و تفسیر خاصی، سمت گیری مردم را به سوی الگوی ایران گرایی نشان می دهند. پس، استفاده از كلید واژه های انتخابی برای اندازه گیری از الگوی ایران گرایی با نظر موافق به نوعی تبلیغ فرهنگ ایران گرایی به حساب می آید. بنابر این، هر چه استفاده از این واژه ها بیشتر باشد، سمت گیری مردم و مطالبات آنان نیز درباره ایران گرایی بیشتر خواهد بود. در نتیجه، با شمارش و ثبت فراوانی كلید واژه های ایران گرایی بر اساس شعار ها و دیوار نوشته های انقلاب اسلامی، حركت مردم به سوی ایران گرایی و خواسته های ایران گرایی آنان، اندازه گیری خواهد شد.
1-3 كلید واژه های مربوط به الگوی غرب گرایی
توضیح كلید واژه های غرب گرایی
كلید واژه های مندرج در جدول 4-3 بدین جهت انتخاب شده اند كه می توانند سمت گیری نیروی اجتماعی و مردم را به سوی فرهنگ غرب گرایی در دوران انقلاب اسلامی نشان دهند. كلید واژه های مزبور با توجه به ادبیات زمان انقلاب در سال های 1356 و 1357 و با توجه به رفتار مورد توافق جامعه و استخدام این كلمات به منظور توضیح فرهنگ غرب گرایی انتخاب شده اند.
برخی از كلید واژه ها و مفاهیم مربوط به الگوی غرب گرایی، بدون تعبیر و تفسیر خاصی با صراحت نشان دهنده سمت گیری مردم به سوی فرهنگ غرب گرایی است؛ مثل فرهنگ غربی، شبیه سازی ایرانیان به اروپاییان، توسعه به شكل غربی، تشبیه ایران به اروپا و آمریكا، ذكر افتخارات غرب و اروپا، ملل متمدن و استخدام كارشناسان و نیروهای غربی و هدایت امور داخلی از طریق آنان؛ بنابراین در صورت استفاده و به كارگیری مثبت و با نظر موافق مردم از واژه های مذكور می توان نتیجه گیری كرد كه نیروی اجتماعی خواهان فرهنگ غرب گرایی است و در صورت عدم استفاده از این مفاهیم و كلید واژه ها و یا استفاه منفی و یا نظر مخالف از این واژه ها می توان نتیجه گیری نمود كه مردم با الگوی غرب گرایی موافق نیستند و یا علیه الگوی غرب گرایی در حركتند.
اما با تعبیر و تفسیر بعضی از كلید واژه های مندرج در جدول شماره 4-3 ، می توان میزان حركت و مطالبات مردم را درباره الگوی غرب گرایی اندازه گیری كرد؛ مثل آزادی زنان، مردم، تجدد، تحول اجتماعی،جامعه نوین، جامعه مترقی، تمدن بزگ ، دموكراسی و مدرنیسم؛ این دسته از كلید واژه ها با توجه به روح حاكم بر جامعه آن روز و با عنایت به هدف استفاده كنندگان از آن ها، مبین حركت مردم به سوی الگوی غرب گرایی خواهد بود؛ ولی استفاده از این واژه ها با نظر مخالف می تواند نشان دهده ضدیت مردم با فرهنگ غرب گرایی باشد.
1. تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های مربوط به مطالبات و خواسته های مردم
پس از توضیح و تبیین كلید واژه های مربوط به سه الگوی مذهب گرایی، ایران گرایی و غرب گرایی برای اندازه گیری خواسته های مردم درباره سه الگوی مذكور، اینك به تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها پرداخته می شود.

[1]. مركز اسناد انقلاب اسلامی، فرهنگ شعارهای انقلا ب اسلامی، ص 7.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: